Thu hoạch, sơ chế và bảo quản Xuyên khung (Ligusticum striatum)

• Thời gian từ khi trồng đến khi thu hoạch khoảng 11-12 tháng;

• Vào khoảng tháng 11-12 Xuyên khung đã bắt đầu già, lá ngả màu vàng, và đảm bảo thời gian cách ly về phân bón và thuốc BVTV, cần tiến hành thu hoạch.

• Dụng cụ thu hoạch: Mai, thuổng; rổ; bạt lót nền; nhãn mác ghi chép lô thu hoạch;

• Phương tiện vận chuyển: Ngựa hoặc xe máy kéo đảm bảo vệ sinh để chuyên chở dược liệu về nơi tập kết chế biến sau thu hoạch;

• Các vật dụng được sử dụng trong quá trình thu hoạch và sơ chế đều phải đảm bảo sạch sẽ, không bị gỉ sét, bụi bẩn;

• Khu vực tập kết, sơ chế phải được quét dọn sạch sẽ và đảm bảo không lẫn với các loại dược liệu khác.

• Chọn ngày nắng ráo để thu hoạch;

• Thu vào buổi sáng, cắt bỏ lá (cách củ 5cm), đào lấy củ, giũ sạch đất và tàn dư tránh làm xây xát hay gẫy củ;

• Sản phẩm được đặt trên bạt hoặc sọt để vận chuyển về nơi tập kết.

Sản phẩm trung gian trong quá trình sản xuất dược liệu Xuyên khung là phần dưới mặt đất (rễ củ) còn tươi chưa qua sơ chế;

• Củ được thu hoạch đúng thời điểm, không bị thối;

• Củ Xuyên khung hình khối méo mó, đầu trên mang vết tích của gốc thân, đầu dưới thuôn nhỏ, hoặc

hình trụ phình hai đầu, thắt eo ở giữa;

• Vỏ củ đen xám, thịt củ màu trắng nhạt không bị trầy xước do vết thương cơ giới hay côn trùng hoặc

động vật gây ra;

• Củ sạch, tỷ lệ tạp chất và thân lá ≤ 5%.

Quá trình vận chuyển dược liệu được tuân theo nguyên tắc một chiều từ Khu thu hoạch → khu tập kết dược liệu → rửa dược liệu → phơi hoặc sấy → đóng gói → tạm trữ và bảo quản.

Dược liệu Xuyên khung sau khi tập kết về điểm xử lý, cần thực hiện các bước chính như sau:

• Dùng dao cắt bỏ phần thân, gốc giáp thân và rễ phụ của củ, loại bỏ tạp chất và phân loại củ.

• Rửa dược liệu sạch đất và để ráo nước.

• Sấy hoặc phơi để đảm bảo độ ẩm ≤ 13%

• Sấy bằng hệ thống sấy đảm bảo và được kiểm định chất lượng, nhiệt độ sấy 40-55oC để đảm bảo về màu sắc, mùi và hoạt chất có trong dược liệu.Nếu phơi phải có sân bê tông và trải bạt.

Tiêu chuẩn chất lượng dược liệu Xuyên khung (dược liệu khô) phải đạt:

• Thân rễ (quen gọi là củ) có hình khối méo mó, nhiều dạng, đường kính 2 đến 5cm, có nhiều u không đều nổi lên. Bề ngoài màu nâu đất, có nếp nhăn, xù xì, có vết tích của rễ con còn sót lại. Phía đỉnh có vết thân cây cắt đi, hình tròn, lõm xuống, khó bẻ gãy. Mặt cắt ngang màu vàng nâu. Mùi thơm, vị hơi tê.

• Phân loại củ: Loại 1 – củ to đều nhau, 25 củ/1kg; loại 2 – 33 củ/1kg;

• Độ ẩm: Không quá 13%

• Tạp chất: Không quá 1,0%

• Dược liệu Xuyên khung sau khi được phơi khô thì cần đóng gói để lưu kho và chuyển đến nơi sản xuất;

• Không được đóng gói khi dược liệu đang còn nóng;

• Túi đóng gói dược liệu bao gồm 2 lớp, lớp trong cùng là túi polyethylen loại tốt và lớp ngoài cùng là bao tải dứa.

Dược liệu sau khi đóng gói cần được vận chuyển đến kho tạm trữ và bảo quản là khâu quan trọng ảnh lớn tới chất lượng dược liệu.

Tiêu chuẩn kho dược liệu:

• Vị trí kho: Tránh xa những khu vực có chất gây ô nhiễm, xăng dầu, gia súc, gia cầm, côn trung, loài gặm nhấm và các vật gây hại;

• Xây dựng chắc chắn và đảm bảo chất lượng. Sàn, tường và trần kho bằng phẳng thuận tiện cho việc vệ sinh;

• Thông thoáng, đủ ánh sáng và có các kệ để đặt, xếp các bao dược liệu cách sàn 20-30cm;

• Bao dược liệu được đặt lên các palet và đặt cách tường khoảng 20cm, xếp một cách cẩn thận để không bị đổ, dễ dàng bốc xếp cũng như lấy dược liệu ra khỏi kho;

• Quá trình bảo quản dược liệu phải luôn giữ trong điều kiện thông thoáng, tránh sự thâm nhập của chuột bọ, côn trùng và các nhân tố gây hại khác, không sử dụng các hóa chất bảo quản;

• Hàng trong kho được xuất nhập theo nguyên tắc: “Nhập trước xuất trước và nhập sau xuất sau”;

• Thời gian bảo quản dược liệu trong 2 năm.