Muỗi trưởng thành có hình dáng nhỏ, mỏng manh, có hai cánh. Ruồi nhuế không cắn và ruồi hạc (đôi khi được gọi là ruồi diều hâu) thường bị nhầm với muỗi (mặc dù chúng không thực sự ăn muỗi). Tuy nhiên, muỗi cái khác với các loài côn trùng tương tự ở hình dáng vòi dài và mảnh, một bộ vòi hình ống có thể đâm xuyên da và hút máu trực tiếp. Chỉ có muỗi cái mới hút máu động vật, còn muỗi đực thì không có đặc tính như vậy, theo đó, muỗi đực chỉ sử dụng vòi của để hút dịch thực vật và đường.
Khi quan sát một con muỗi bằng kính lúp hoặc kính hiển vi, bạn sẽ nhận thấy một đặc điểm nữa giúp phân biệt muỗi với giống ruồi có họ hàng gần, cụ thể là những chiếc vảy nhỏ bao phủ đôi cánh dài và mảnh của chúng.
Vòng đời của muỗi (và nhiều loài côn trùng khác) xoay quanh 04 giai đoạn trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành, mỗi một loài sẽ có vòng đời khác nhau. Một số giống muỗi cái đẻ trứng đơn lẻ trên mặt nước, trong khi những giống khác lại đẻ từng đợt từ 100 trứng trở lên, hay còn được gọi là một lứa.
Có những loài lại đẻ trứng đơn lẻ ngay trên dòng nước trong đất ẩm, hốc cây hoặc thùng chứa nước. Trứng được đẻ trên mặt nước thường nở trong vòng vài ngày, nhưng trứng để dưới cây cối, chum, hộp hoặc bề mặt đất sẽ không nở cho đến mùa lũ lụt, điều đó có nghĩa là trứng sẽ nở trong vòng vài tháng hoặc thậm chí vài năm sau đó.
Ấu trùng phát triển qua các giai đoạn được gọi là cá thể. Ấu trùng đầu tiên, gần như không thể nhìn thấy bằng mắt thường, nở ra từ trứng. Sau đó, ấu trùng sẽ lột xác thêm ba lần nữa và chúng sẽ lớn hơn sau mỗi lần lột xác.
Ấu trùng muỗi, hay còn gọi là wigglers, thường có màu đen hoặc nâu và xuất hiện ở những vùng nước đọng hoặc trong các vũng nước bề mặt, hốc cây hoặc các vật chứa nhân tạo như lốp xe bỏ hoang, chậu hoa hoặc bất cứ thứ gì có thể chứa nước. Với điều kiện đó thì ấu trùng sẽ hít thở không khí trên bề mặt nước, ấu trùng Culex và Aedes có một ống khí đặc biệt ở phía sau cơ thể, đây là đặc điểm mà Anophele không có.
Ấu trùng thứ tư lột xác lẫn cuối cùng để trở thành nhộng. Nhộng là loài sống dưới nước, nhỏ, có lông và thường có màu sẫm. Giống như ấu trùng, chúng cũng hít thở không khí trên bề mặt nước.
Muỗi trưởng thành sẽ xuất hiện sau giai đoạn nhộng từ 1 đến 2 ngày và muỗi đực sẽ xuất hiện trước. Vào mùa hè, tùy thuộc vào nhiệt độ nước thì toàn bộ vòng đời từ trứng đến trưởng thành có thể hoàn thành trong một tuần hoặc ít hơn. Muỗi trưởng thành giao phối ngay sau khi xuất hiện, ngay sau đó, những con cái sẽ tìm kiếm động vật có xương sống để hút máu. Lý giải cho lượng dinh dưỡng bổ sung này là vì con cái cần để nuôi dưỡng số lượng lớn trứng mà chúng sẽ đẻ để hoàn thành vòng đời.
TÁC ĐỘNG
Trong hầu hết các giống muỗi thì muỗi cái đều cần máu từ động vật có xương sống như người, vật nuôi, gia súc và động vật hoang dã. Hậu quả nghiêm trọng nhất từ quá trình hút máu này việc thu nhận và lây truyền các loại vi rút gây bệnh cho người bao gồm viêm não tủy ngựa phương Tây, viêm não St. Louis, và bệnh vi rút Tây sông Nile. Những vi-rút này được lây truyền chủ yếu bởi muỗi Culex và có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng cho hệ thần kinh, thậm chí có thể gây ra tử vong. Bệnh viêm não tủy ở ngựa Tây và vi rút Tây sông Nile cũng có thể ảnh hưởng đến ngựa và đặc biệt là các động vật nuôi khác.
Hầu hết những người bị nhiễm vi-rút do muỗi đều không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng nhẹ, giống cúm mà có thể không đến gặp bác sĩ. Tuy nhiên ở một tỷ lệ nhỏ thì các triệu chứng có thể biến chuyển nghiêm trọng sau khi vết đốt bị nhiễm trùng. Nhiễm trùng viêm nào ngựa phương Tây có xu hướng nghiêm trọng hơn ở trẻ sơ sinh, trong khi viêm não St. Louis lại đa phần ảnh hưởng đến người lớn tuổi. Mức độ nghiêm trọng khi nhiễm vi-rút Tây sông Nile có thể từ không phát hiện được triệu chứng chó đến nhiễm các bệnh xâm lấn thần kinh như viêm não, viêm màng não.
Vào năm 2011 và 2013, California đã bị xâm lấn bởi hai loài muỗi Aedes (Aedes aegypti và Aedes albopictus), chúng đã có thể truyền đến một số mầm bệnh nguy hiểm làm suy nhược và gây chết người chẳng hạn như vi-rút Zika, vi-rút sốt xuất huyết, vi rút chikungunya và vi rút sốt vàng da. Do những con muỗi này trước đó đã được tìm thấy ở California nên các nhà khoa học đã có thể loại bỏ sự lây nhiễm trước khi mầm bệnh hoành hành.
Tuy nhiên, hai loài muỗi này đã lan rộng khắp Nam California, Thung lũng Trung tâm, và vào Khu vực Vịnh San Francis- co. Loài thứ ba là Aedes notoscriptus, cũng được tìm thấy ở California vào năm 2014 và gần đây được phát hiện ở Los Angeles và San Diego.
Chu kỳ lây truyền mầm bệnh do vi-rút Aedes khác với chu kỳ của vi-rút Tây sông Nile ở một vài đặc điểm quan trọng. Đầu tiên, các chu kỳ biểu sinh trong môi trường sống đô thị liên quan đến việc truyền mầm bệnh vi rút cho con người từ muỗi Aedes, ở vùng nhiệt đới, các loài động vật và muỗi có thể tham gia vào các chu trình truyền bệnh trong rừng, ngay cả khi không có con người. Thứ hai, người bị nhiễm có thể truyền một số loại vi rút này cho muỗi ngay cả khi chúng không có các triệu chứng. Giống như khi nhiễm vi-rút Tây sông Nile, mầm bệnh có thể lây truyền qua các con đường như truyền máu và cấy ghép nội tạng. Rất hiếm các trường hợp lây truyền virut từ mẹ sang con; tuy nhiên, vi rút Zika có thể lây truyền qua nhau thai hoặc trong quá trình sinh nở, và đặc biệt các vi rút này có thể lây truyền qua đường tình dục.
Nhiều loài muỗi Aedes gắn bó mật thiết với các hoạt động của con người và rất khó kiểm soát.
Đầu tiên, chúng ẩn nấp ở những vị trí nhỏ và khuất tầm nhìn trong giai đoạn chưa trưởng thành, cụ thể là những vũng nước đọng hay nắp chai nước đều là nơi sinh sống lý tưởng của ấu trùng khiến việc phát hiện chúng trở nên rất khó khăn. Việc tiến hành kiểm tra tất cả các địa điểm có ấu trùng trong khu vực đô thị là việc làm tốn nhiều thời gian và cực kỳ tốn kém. Những sân sau chứa các loại mảnh vụn là một địa điểm đặc biệt khó khăn trong việc kiểm tra.
Thứ hai, trứng có khả năng chống khô và có thể tồn tại trong nhiều tháng hoặc lâu hơn, những quả trứng nhỏ với chiều dài chỉ khoảng 0,6mm thường được để dọc theo chiều dòng nước hoặc trên bề mặt ẩm ướt. Trứng đóng vai trò như một “ngân hàng hạt giống” tạo điều kiện cho sự xâm nhập trở lại của một khu vực đã sạch bọ gậy và con trưởng thành, đồng thời cho phép muỗi di chuyển đến các địa điểm mới mà không bị phát hiện. Không phải tất cả trứng đều nở khi bị ngập nước lần đầu tiên, vì vậy ấu trùng muỗi có thể tiếp tục sinh ra khi làm ướt và làm khô nhiều lần.
Thứ ba, nhiều quần thể có kháng thể mạnh mẽ đối với các loại thuốc diệt muỗi thông thường. Những khó khăn liên quan đến việc phát hiện và kiểm soát những loài muỗi xâm nhập này càng cho thấy sự cần thiết của các phương pháp tiếp cận mới để kiểm soát bệnh truyền nhiễm.
Một số loài muỗi Anopheles được tìm thấy ở California có thể truyền ký sinh trùng gây bệnh sốt rét cho người. Nếu những con muỗi này hút máu từ một người có ký sinh trùng sốt rét trong máu của họ, thì côn trùng có thể truyền bệnh khi chúng cắn người khác. Đại dịch sốt rét đã bị xóa sổ khỏi California vào những năm 1940; tuy nhiên, việc khách du lịch thi thoảng mang đến những ký sinh dẫn đến một số vụ bùng phát nhỏ.
Muỗi có thể truyền bệnh giun tim cho chó ở California. Các hốc cây chứa đầy nước, đặc biệt là ở các khu vực chân đồi của bang, là nơi chứa ấu trùng của vật trung gian truyền bệnh Aedes chính của bệnh này. Một số loài muỗi Culex sống ở các thành phố và khu dân cư, cũng như một số loài muỗi Aedes được tìm thấy ở các vùng nông thôn, cũng có thể truyền bệnh giun tim cho chó.
Ngay cả khi muỗi không truyền tác nhân gây bệnh truyền nhiễm, chúng có thể gây phiền toái nghiêm trọng và là vấn đề sức khỏe cho con người, gia súc và động vật hoang dã. Vết muỗi đốt có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ cấp, dị ứng, đau, kích ứng, mẩn đỏ và ngứa