Thông tin chung về cây Ích mẫu (Leonurus japonicus Houtt.)

Ích mẫu (Leonurus japonicus Houtt.) là dược liệu được sử dụng lâu đời trong y học cổ truyền cũng như trong y học hiện đại ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Y học cổ truyền của Việt Nam cũng như ở phương Đông ghi nhận Ích mẫu là một vị thuốc quý với nhiều tác dụng như trị kinh nguyệt không đều, chữa máu ứ trệ, đau bụng hành kinh, chữa mề đay, viêm thận phù thũng.

Tên thường gọi: Ích mẫu

Tên địa phương: Sung úy, chói đèn, chạ linh to (Thái), Làm ngài (Tày)

Tên khoa học: Leonurus japonicus Houtt. Họ: Bạc hà / Hoa môi (Lamiaceae)

• Cây thân cỏ sống một đến hai năm, cao 0,6m-1,2m;

• Thân vuông, ít phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn;

• Lá mọc đối chữ thập, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau;

• Lá ở gốc hơi tròn hình tim, có cuống dài và răng cưa nông. Lá mọc giữa thân dài hơn, cuống ngắn, phiến lá xẻ thành ba thùy, hầu như không có cuống;

• Hoa mọc vòng ở kẽ lá, màu hồng hay tím hồng, nở từ dưới thân cánh lên ngọn;

• Quả nhỏ, có ba cạnh, vỏ màu xám nâu;

• Mùa hoa vào tháng 3-5. Mùa quả vào tháng 6-7.

• Ích mẫu là loài liên nhiệt đới, mọc tự nhiên ở vùng đồng bằng và trung du, ít gặp ở vùng cao;

• Cây có thể trồng quanh năm nhưng tốt nhất là vào đầu mùa mưa;

• Là loài cây ưa sáng và ẩm, thích hợp với đất thịt và đất phù sa;

• Cây ưa đất tơi xốp, thoát nước nhưng không kén đất nên có thể trồng nhiều loại đất;

• Có trồng và mọc hoang ở dọc bờ sông, bãi hoang, ven đường;

• Cây sinh trưởng nhanh trong mùa hè và lụi vào khoảng giữa mùa thu. Cây có khả năng tái sinh chồi mạnh khi bị cắt sát gốc.

+ Ích mẫu (hay còn gọi là Ích mẫu thảo): Toàn bộ phần trên mặt đất phơi hay sấy khô (Herba Leonuri)

+ Sung úy tử: Quả chín phơi hay sấy khô của cây Ích mẫu (Fructus Leonuri).

• Toàn bộ cây Ích mẫu thu hái vào dịp trổ hoa có thể dùng làm thuốc hoạt huyết và chống ứ trệ, lợi tiểu và chữa phù.

• Quả Ích mẫu có vị cay, đắng, tính hơi hàn, có tác dụng hoạt huyết điều kinh, làm mát gan, sáng mắt.

• Hoạt chất alcaloid của Ích mẫu có tác dụng trên tử cung, huyết áp, tim mạch, hệ thần kinh, kháng sinh đối với một số vi trùng; ngoài ra có tác dụng đối với viêm thận và phù thũng cấp.